Allahın her şeye gücü yetmesi konusunda düşünsel bir açıklama yapacağım. Allahın gücü konusunda aklımıza ilk önce ezeli ebedi olması ve yoktan var etmesi gelmektedir. Allahın gücünü anlamak için önce "yapmak" ve "yaratmak" kavramının arasındaki farkı anlamalıyız.
Yapmak; fizikte iki durum arasındaki enerji farkı, delta enerjidir. Delta enerjinin zamana bağlı fonksiyonu "iş" tir. İş yapmak fiildir. Bir Araba hareketi, zaman harcanmadan olursa iş yapamaz ve yapma gerçekleşmez. Zaman ile oluşan hareket, değişimdir. Ve en önemlisi değişim asla bilinemez. Kestirilebilir olması bilinebilirlik değildir. Yani 1 sn sonra maddenin hem atomik hemde yapısal hali bilinemez.
Yapma eyleminin en önemli durumu sorumluluktur. Yani herkes yaptığı iş ten iyilik ve kötülük olarak sorumludur. Yapan iyi ve kötü olabilir.
Yaratmak ise insani ve ilahi olarak ayırmakta fayda var. İnsani olarak kastedilen kestirilebilir bir sonuca varmak anlamındadır. Daha çok sanatta sanatçının sanat eserine ulaşma halidir. Bu aslında "yapmak" eylemidir ama eş anlamlı yüklemle kullanmasında özne ye İlah atfı kastedilmemelidir.
Yaratmak; bizim için önemli olan ilahi yaratmak anlamıdır. Yaratmak, "yapmak" durumunun zaman fonksiyonunun dan bağımsızlık ifade eder. Burada değişim zaman olmadığı için yoktur. Mesela kitap okunurken aynı anda 1. 5. 127. sayfaları okunuyor gibi düşünün. A noktasından B noktasına bir değişim yoktur. Çünkü zamansızlık aynı anda A ve B de olmayı sağlar.
Yine yaratmak, sonucu kesin bilinirlik ifade eder. Yani Allah A dan B ye oluşumunun B olacağını bilir ve kesin B oluşur. Mesela biz yürürken bir sn sonra nereye adım attığımızı atomik anlamda asla bilmeyiz. Ayağımızın altındaki her bir kum tanesinin nasıl şekilleneceğini dahi bilemeyiz. Ama Allah bu durumu yaratırken kesin olarak atomik düzeyde nereye adım attığımızı bilir. Ayağımızın altındaki şekil oluşumunu bilir.
Yaratma, durumu aynı zamanda sorumluluk durumunun ortadan kaldırır. Yani Yaratan sorumlu değildir. Yaratan yarattıklarından dolayı; iyi veya kötü değildir. Yada güzel veya çirkin değildir. Bu aslında felsefede ki "kötülük probleminin" çözümüdür.
Yaratmanın bu kesin bilme özelliği, Allahın aslında herşeyi bilmesi sonucunu ortaya çıkarır. Allahın sonsuz gücünü oluşturan ana konu peki nedir? Zamansızlık, değişime ihtiyaç olmaması, aynı anda mekansallık, herşeyi bilmesi... Bunlardan bir başkası da Yoktan var etmesi dir.
Fizikte, görünen olaylar gözlemciye göre değişir. Örneğin ses hızında giden bir uçağı insan göremezken, dijital kamera ile bakan biri görebilir. Bu durumda ilk gözlemci için uçak yoktur. Ama ikinci gözlemci için vardır. Kuran ayetleri bizim anlamamız için var. Dolayısı ile insan gözlemcisinin gördüğü hali için "yok" bulunmaktadır.
Yani, yoktan var etme durumu; var olanın yoktan sebepsiz nedensiz bir şekilde olduğu yanılgısına düşmemize sebep olur.
Oysaki yoktan var etme bir gözlem meselesidir. Sadece olmanın süreçsiz nedensiz olduğunu düşünmek daha büyük bir gücün Allah da olmadığı anlamına gelir. Bu belirsizlik ilkesidir. Çünkü nedensiz oluşum, kontrol sağlayamamaktır.
Belirsizlik ilkesine göre; aynı anda hız ve konum bilinemez. Diyelim ki elinizde 200 tane misketi yere attınız. Her birinin dağıldığı şekli tam olarak tekrar atma olasılığınız sıfırdır. Çünkü bunu kontrol edemezsiniz. Burada bir kaos vardır. İşte Allah, kaosu kontrol edebilir. Ve yaşanan her şeyi tekrar oluşumunu sağlayabilir.
Eğer ki hiç bir şey yokken misketi birden olduğu konumlara gelirse bu nedensiz olması demektir. Nedensizlik bir önceki kaosun kontrolüne sahip olmayanın oluşturabileceği bir durumdur. Yani gücün olmadığı bir durumdur. Kaosu kontrol etmek nedensizce var etmekten daha fazla gücü ifade eder. Yine nedensizlik daha önce anlattığım yaratma durumunun herşeyi bilme noktası ile de çelişir.
Mesela bu gün sizden 1000 km ötedeki bir konuşmayı telefon ile bilme bilgisine sahibiz. Ama 2000 yıl önce bu bilgiye sahip değildik. Bu zaman da bu bilgi bir mucize idi. Şimdi asanın suya değdiğinde nehri ikiye bölme bilgisine sahip değiliz. Ve belkide hiç olmayacağız. Olmadığımız sürece bu bizim için hep bir mucize olacak. Ama telefon olayında olduğu gibi asla nedensiz süreçsiz de olmayacak.
İşte her şeyin bir nedeni olması Allah ın en büyük kudretidir.
Yapmak; fizikte iki durum arasındaki enerji farkı, delta enerjidir. Delta enerjinin zamana bağlı fonksiyonu "iş" tir. İş yapmak fiildir. Bir Araba hareketi, zaman harcanmadan olursa iş yapamaz ve yapma gerçekleşmez. Zaman ile oluşan hareket, değişimdir. Ve en önemlisi değişim asla bilinemez. Kestirilebilir olması bilinebilirlik değildir. Yani 1 sn sonra maddenin hem atomik hemde yapısal hali bilinemez.
Yapma eyleminin en önemli durumu sorumluluktur. Yani herkes yaptığı iş ten iyilik ve kötülük olarak sorumludur. Yapan iyi ve kötü olabilir.
Yaratmak ise insani ve ilahi olarak ayırmakta fayda var. İnsani olarak kastedilen kestirilebilir bir sonuca varmak anlamındadır. Daha çok sanatta sanatçının sanat eserine ulaşma halidir. Bu aslında "yapmak" eylemidir ama eş anlamlı yüklemle kullanmasında özne ye İlah atfı kastedilmemelidir.
Yaratmak; bizim için önemli olan ilahi yaratmak anlamıdır. Yaratmak, "yapmak" durumunun zaman fonksiyonunun dan bağımsızlık ifade eder. Burada değişim zaman olmadığı için yoktur. Mesela kitap okunurken aynı anda 1. 5. 127. sayfaları okunuyor gibi düşünün. A noktasından B noktasına bir değişim yoktur. Çünkü zamansızlık aynı anda A ve B de olmayı sağlar.
Yine yaratmak, sonucu kesin bilinirlik ifade eder. Yani Allah A dan B ye oluşumunun B olacağını bilir ve kesin B oluşur. Mesela biz yürürken bir sn sonra nereye adım attığımızı atomik anlamda asla bilmeyiz. Ayağımızın altındaki her bir kum tanesinin nasıl şekilleneceğini dahi bilemeyiz. Ama Allah bu durumu yaratırken kesin olarak atomik düzeyde nereye adım attığımızı bilir. Ayağımızın altındaki şekil oluşumunu bilir.
Yaratma, durumu aynı zamanda sorumluluk durumunun ortadan kaldırır. Yani Yaratan sorumlu değildir. Yaratan yarattıklarından dolayı; iyi veya kötü değildir. Yada güzel veya çirkin değildir. Bu aslında felsefede ki "kötülük probleminin" çözümüdür.
Yaratmanın bu kesin bilme özelliği, Allahın aslında herşeyi bilmesi sonucunu ortaya çıkarır. Allahın sonsuz gücünü oluşturan ana konu peki nedir? Zamansızlık, değişime ihtiyaç olmaması, aynı anda mekansallık, herşeyi bilmesi... Bunlardan bir başkası da Yoktan var etmesi dir.
Fizikte, görünen olaylar gözlemciye göre değişir. Örneğin ses hızında giden bir uçağı insan göremezken, dijital kamera ile bakan biri görebilir. Bu durumda ilk gözlemci için uçak yoktur. Ama ikinci gözlemci için vardır. Kuran ayetleri bizim anlamamız için var. Dolayısı ile insan gözlemcisinin gördüğü hali için "yok" bulunmaktadır.
Yani, yoktan var etme durumu; var olanın yoktan sebepsiz nedensiz bir şekilde olduğu yanılgısına düşmemize sebep olur.
Oysaki yoktan var etme bir gözlem meselesidir. Sadece olmanın süreçsiz nedensiz olduğunu düşünmek daha büyük bir gücün Allah da olmadığı anlamına gelir. Bu belirsizlik ilkesidir. Çünkü nedensiz oluşum, kontrol sağlayamamaktır.
Belirsizlik ilkesine göre; aynı anda hız ve konum bilinemez. Diyelim ki elinizde 200 tane misketi yere attınız. Her birinin dağıldığı şekli tam olarak tekrar atma olasılığınız sıfırdır. Çünkü bunu kontrol edemezsiniz. Burada bir kaos vardır. İşte Allah, kaosu kontrol edebilir. Ve yaşanan her şeyi tekrar oluşumunu sağlayabilir.
Eğer ki hiç bir şey yokken misketi birden olduğu konumlara gelirse bu nedensiz olması demektir. Nedensizlik bir önceki kaosun kontrolüne sahip olmayanın oluşturabileceği bir durumdur. Yani gücün olmadığı bir durumdur. Kaosu kontrol etmek nedensizce var etmekten daha fazla gücü ifade eder. Yine nedensizlik daha önce anlattığım yaratma durumunun herşeyi bilme noktası ile de çelişir.
Mesela bu gün sizden 1000 km ötedeki bir konuşmayı telefon ile bilme bilgisine sahibiz. Ama 2000 yıl önce bu bilgiye sahip değildik. Bu zaman da bu bilgi bir mucize idi. Şimdi asanın suya değdiğinde nehri ikiye bölme bilgisine sahip değiliz. Ve belkide hiç olmayacağız. Olmadığımız sürece bu bizim için hep bir mucize olacak. Ama telefon olayında olduğu gibi asla nedensiz süreçsiz de olmayacak.
İşte her şeyin bir nedeni olması Allah ın en büyük kudretidir.