Akran zorbalığı nedir? Hangi davranışlar akran zorbalığına girer?

Okullarda görülen akran zorbalığı olayları ise pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de giderek artmaktadır. Araştırmalar, akran zorbalığının çocuk ve ergenlerin psikolojik ve fiziksel sağlığını kısa ve uzun vadede olumsuz olarak etkilediğini göstermektedir. Peki, akran zorbalığı nedir? Hangi davranışlar akran zorbalığına girer?


Akran zorbalığı, saldırgan davranışın bir alt türüdür. Bilinçli ve kasıtlı olarak yapılan, sürekliliği bulunan ve güç dengesizliği hâkim olan bir davranış türüdür Okul, öğrencilerin hem akademik alanda hem de akranları ile bir araya gelerek sosyal ilişkiler alanında kendilerini geliştirdikleri bir ortamdır. Ancak okullarda karşılaşılan ve saldırgan davranışın bir türü olan akran zorbalığı çocukların ve ergenlerin akademik, sosyal ve duygusal gelişim sürecini olumsuz etkilemektedir.

Dan Olweus (1931-2020), akran zorbalığı ile ilgili ilk sistematik ve bilimsel çalışmaları gerçekleştiren araştırmacıdır. Olweus, 1970’lerde akran zorbalığının görülme sıklığını, türlerini ve nedenlerini inceleyen çalışmalara başlamış ve 1973’te bu alandaki ilk bilimsel yayın olarak kabul edilen ‘Aggression in the Schools: Bullies and Whipping Boys’ isimlikitabını yayınlamıştır. 1983’te Norveç Eğitim Bakanlığı akran zorbalığına karşı ulusal birseferberlik başlatmış ve bu bağlamda Olweus, ‘Olweus Zorbalığı Önleyici Müdahale Programı’nı (Olweus Bullying Prevention Program) geliştirerek okullarda uygulamış ve sonrakiönleyici müdahale çalışmalarına ışık tutmuştur.

Olweus’a göre (1993) akran zorbalığı ‘bir veya bir grup öğrencinin bir başka öğrenciye karşı uyguladıkları saldırgan davranışlar’ olarak tanımlanmaktadır. Akran zorbalığıdavranışının üç temel özelliği bulunmaktadır:

• Davranışın bilinçli ve kasıtlı olarak zarar verme amacıyla gerçekleştirilmiş olması• Davranışın tekrarlanarak devam etmesi• Davranışı yapan öğrenci ile maruz kalan öğrenci arasında farklı nedenlerden kaynaklanan güç dengesizliğinin bulunması (örn. fiziksel özellikler veya yaş olarak)

Akran zorbalığını önlemenin ilk adımı okul idarecilerini, öğretmenleri, okulda görevli diğer personeli, öğrencileri ve ailelerini konu hakkında bilgilendirerek toplumsal farkındalık sağlamaktır.